„Czy Ty lub Twoje dziecko ma niezdiagnozowany problem ze wzrokiem?” Amerykańscy optometryści opracowali kwestionariusz Quality of Life, który pozwala odpowiedzieć na to pytanie. Wersja skrócona kwestionariusza znajduje się na stronie http://www.covd.org/?page=QOLstart. W tym artykule oraz na naszym Facebook’owym fanpage’u (www.facebook.com/DobryOptometrysta) będą systematycznie publikowane ważniejsze pozycje rozszerzonej wersji kwestionariusza wraz z omówieniem.
QOL1: Zamazywanie się obrazu przy patrzeniu blisko
Problem, który pojawia się naturalnie u starszych dorosłych może również dotyczyć młodych dorosłych, młodzież oraz dzieci. Najczęstszym jego powodem są problemy z akomodacją oczu (jej amplitudą, sprawnością, stabilnością), zbieżnością oczu oraz nieskorygowana wada wzroku (dalekowzroczność, różnowzroczność).
QOL 2: Podwójne widzenie
To uciążliwa dolegliwość. Może istotnie utrudnić codzienne funkcjonowanie, szczególnie jeśli występuje przez cały czas.
Niektóre zaburzenia widzenia obuocznego (zezy jawne, niektóre zezy ukryte), nieprawidłowe funkcjonowanie mięśni oczu, osłabienie zbieżności i akomodacji oczu, mogą powodować obuoczne widzenie podwójne (przedstawione schematycznie na rysunku). W takich przypadkach pomóc może wprowadzenie odpowiednich ćwiczeń wzrokowych i/lub okularów (w tym pryzmatycznych).
Jednooczne widzenie podwójne może objawem nieskorygowanego astygmatyzmu oraz zmian anatomicznych w ośrodkach optycznych oczu (zmian kształtu rogówki, zaćmy lub zwichnięcia soczewki wewnątrzgałkowej).
Podwójne widzenie może być spowodowane przez niektóre zaburzenia neurologiczne. W przypadku nagłego wystąpienia podwójnego widzenia ważna jest współpraca specjalistów: optometrysty, neurologa, okulisty.
QOL3: Bóle głowy przy pracy z bliska
Mogą być związane z nieskorygowaną lub nieprawidłowo skorygowaną wadą wzroku (dalekowzrocznością, różnowzrocznością, astygmatyzmem, starczowzrocznością). Bóle głowy mogą być również spowodowane zaburzeniami widzenia obuocznego (takimi jak zez ukryty, któremu może towarzyszyć podwójne widzenie) oraz osłabieniem układu akomodacyjno-wergencyjnego.
QOL 4: Łączenie się (zlewanie) słów przy czytaniu
Może towarzyszyć zamazywaniu się obrazu podczas zaburzeń akomodacji oczu (osłabienia amplitudy, sprawności, stabilności akomodacji), bądź przy nieskorygowanej lub nieprawidłowo skorygowanej wadzie wzroku (szczególnie nadwzroczności, starczowzroczności). Objaw ten może być związany z zaburzeniami ruchów skokowych oczu (sakkad).
QOL 5: Pieczenie, swędzenie, łzawienie oczu
Dolegliwości te mogą być spowodowane różnymi czynnikami.
Pieczenie może być następstwem dostania się do oczu czynników chemicznych, takich jak niektóre składniki makijażu, kremów nawilżających, ochronnych. Może być spowodowane czynnikami środowiskowymi, takmi jak smog czy dym, wysoka lub niska temperatura oraz suchość powietrza. Pieczenie i suchość oczu może być spowodowane użytkowaniem soczewek kontaktowych; odpowiednie dobranie soczewek oraz stosowanie się do zaleceń może redukować te objawy.
Pieczenie oczu być również związane z zakażeniem przedniego odcinka oka. Obowiązkiem optometrysty jest odesłanie pacjenta do lekarza okulisty po zauważeniu objawów zakażenia.
Stan zapalny niezwiązany bezpośrednio z zakażeniem oczu, taki jak przeziębienie lub grypa, również może skutkować objawem pieczenia oczu.
Pieczenie oczu, któremu towarzyszy swędzenie (również łzawienie), to często skutek reakcji alergicznej na pyłki kurz, pleśń i sierść zwierząt domowych.
Łzawienie jest związane z nadmiernym wydzielaniem łez bądź z zamkniętymi lub niedrożnymi kanałami łzowymi, odprowadzającymi łzy z oczu. Nadmierne wydzielanie łez jest często reakcją na nadmierną suchość oczu przy chłodnej i wietrznej pogodzie. Może być również związne z podrażnieniem oczu (alergia, zakażenie, ciało obce) oraz nosa (nieżyt nosa) oraz z zapaleniem górnych dróg oddechowych. Łzawienie może być również związane z nieprawidłowym składem łez spowodowanym zaburzeniami gruczołów wydzielających poszczególne warstwy łez.
Pieczenie, swędzenie i łzawienie oczu są też czasami objawami wzmożonego wysiłku układu wzrokowego, związanego na przykład z intensywną pracą przy komputerze. Trzeba tutaj zaznaczyć, że podczas czytania mrugamy rzadziej – częstotliwość mrogania zmniejsza się z około 10 do 3-4 razy na minutę.Niemnie dolegliwości te mogą być również związane ze zaburzeniami widzenia obuocznego (np. nieskompensowaną heteroforią , patrz artykuł: Zez ukryty, zez jawny. Postępowanie w zezach na https://dobryoptometrysta.pl/twoj-wzrok/) oraz zaburzeniami akomodacji oczu. Również nieskorygowana wada wzroku (szczególnie nadwzroczność, starczowzroczność) może powodować takie dolegliwości. Odpowiednia korekcja wady wzroku i/lub ćwiczenia wzrokowe mogą przynieść w takim przypadu ulgę.
QOL 7: Gorsze widzenie pod koniec dnia, to dolegliwość, która dotyczy wielu z nas.
Gorsze widzenie z daleka pod koniec dnia pracy często spowodowane jest intensywną pracą z bliska. Wielogodzinna praca przy komputerze powoduje, że mięsień rzęskowy, którego skurcz odpowiada za akomodację oczu, pozostaje w stanie skurczu również po skończeniu pracy. Stan ten nazywa się spazmem akomodacji (ang. accommodation/accommodative spasm), a objawem jest pogorszenie widzenia z daleka (również bóle głowy w okolicach oczodołów). Problem ten dotyczy obecnie również dzieci i młodzieży korzystającej intensywnie z urządzeń elektronicznych (smartfony, tablety). Taka krótkowzroczność, która jest spowodowana spazmem akomodacji, nazywa się pseudokrótkowzrocznością (ang. pseudomyopia). Początkowo pogorszenie widzenia jest chwilowe – obserwujemy zamazanie obrazu przy przerzuceniu wzroku z bliży do dali, które po chwili ustępuje. Po jakimś czasie potrzebujemy więcej czasu na wyostrzenie oddalonych szczegółów, aż w końcu widzenie w dali jest na stałe nieostre. Idziemy po okulary. W badaniu wychodzi krótkowzroczność, dostajemy okulary „minusowe”, w których znów widzimy dobrze z daleka. I tutaj warto się zatrzymać – jeżeli pogorszenie widzenia w dali spowodowane jest pseudokrótkowzrocznością, a nie krótkowzrocznością, to często jest to stan odwracalny. Specjalista powinien zrobić wszystko, aby uchronić pacjenta przez okularami minusowymi. W przypadku pseudokrótkowzroczności zastosowanie odpowiednich okularów do pracy i/lub ćwiczeń wzrokowych oraz stosowanie się do zaleceń dotyczących higieny wzrokowej w pracy często powoduje poprawę widzenia w dali. Dotyczy to szczególnie osób, które nie używały wcześniej okularów do korekcji krótkowzroczności (minusowych), ale również postępującej krótkowzroczności. Więcej w temacie pseudokrótkowzroczności już wkrótce.
Gorsze widzenie pod koniec dnia z bliska również dotyczy akomodacji oczu. Tym razem nadmiernie obciążony układ wzrokowy po wielogodzinnej pracy z bliska zmniejsza wysiłek akomodacji oczu poniżej poziomu zapewniającego ostre widzenie w bliży. Dotyczy to szczególnie osób z nieskorygowaną lub niedostatecznie skorygowaną dalekowzrocznością i starczowzrocznością (prezbiopią). Osłabienie akomodacji oczu może również być związane z osłabieniem ogólnym organizmu, które częściej odczuwamy wieczorem pod koniec pracy.
Gorsze widzenie pod koniec dnia, szczególnie w porze zimowej, wynika z mniejszego natężenia oświetlenia wieczorem niż w ciągu dnia. Przy intensywnym świetle ostre widzenie zapewnia zjawisko zwane głębią ostrości.
QOL 8: Przeskakiwanie/powtarzanie linijki przy czytaniu; QOL 13: Omijanie krótkich słów przy czytaniu; QOL 14: Pisanie „pod górkę”/z górki;
QOL 15: Przesuwanie cyfr/kolumn liczb
Wszystkie powyższe dolegliwości mogą być związane z zaburzeniami ruchów oczu. W szczególności chodzi tu o ruchy skokowe, tzw. sakkady, które są intensywnie wykorzystywane podczas czytania. Podczas czytania nasze oczy „przeskakują z wyrazu na wyraz”. Jeśli ruch jest na przykład zbyt duży i wyraz/linijka/kolumna zostaje pominięta, więcej uwagi trzeba poświęcić na prawidłowe przeczytanie danego fragmentu, niż na zrozumienie, co jest napisane. Ponieważ znaczna część informacji przyswajana jest poprzez czytanie, zaburzenia te utrudniają pracę wzrokową i naukę, niezależnie od wieku. U dzieci mogą wywoływać frustrację i niechęć do nauki i ograniczać ich rozwój intelektualny.
Zaburzenia ruchów oczu często spowodowane są nieprawidłowościami w układzie sterowania i programowania ruchu w mózgu (patrz artykuł: „Ruchy oczu, okulomotoryka” na https://dobryoptometrysta.pl/twoj-wzrok/). Prawidłowe działanie ruchów oczu może zostać wypracowane lub przywrócone poprzez odpowiednie ćwiczenia wzrokowe. Diagnostyka i terapia zaburzeń ruchów oczu należą do zadań optometrysty.
Add a Comment