RUCHY OCZU – OKULOMOTORYKA

Ruchy oczu

Nasze oczy są w nieustannym ruchu. Niemalże każda czynność, którą wykonujemy wymaga poruszania się naszych gałek ocznych. Ruchomość gałki ocznej zapewniają 6 mięśni zewnątrz gałkowych unerwianych przez 3 nerwy czaszkowe (III, IV i VI) (Rys. 1.)

Sprawne funkcjonowanie ruchów oczu pozwala nam sprawnie poruszać w otaczającym nas świecie. Jest szczególnie ważne w pracy wzrokowej. Szybkie i dokładne ruchy oczu pozwoliły naszym przodkom przeżyć dzięki odpowiednio szybkiej reakcji na niebezpieczeństwo.

Istnieje kilka podziałów ruchów oczu. Na potrzeby tego artykułu wystarczy podział na wersje i wergencje, ruchy skokowe i śledzące.

Zmianę ustawienia obu oczu w tym samym kierunku nazywamy wersją — na przykład spojrzenie w prawo dekstrowersja. Zmiana ustawienia oczu w tym przeciwnym kierunku to wergencja.
Wergencjami nazywamy zbieżne ruchy oczu. Ustawianie się oczu bardziej zbieżne nazywamy konwergencja, rozbieżne – dywergencja. Oczy ustawiają się bardziej zbieżnie (konwergują) przy zmianie obiektu obserwacji z dalekiego na bliski), rozbieżnie (dywerguja) – z bliskiego na daleki.
 
Dukcje i wersje mogą zarówno skokowe, jak i płynne.
Ruchy skokowe (sakkady) to bardzo szybkie (10-120ms, przyśpieszenie – 20000 o/s2 przy ruchu 20o) ruchy naprowadzające oczy na obiekt obserwacji. Są intensywnie wykorzystywane podczas czytania – nasze oczy czytając przeskakują z wyrazu na wyraz. Brak precyzji ruchów skokowych może powodować objawy przeskakiwanie liter podczas czytania, omijania slow lub linii tekstu.
 
O ruchach oczu płynnych (śledzących, wodzących) mówimy wtedy, gdy oczy podążają za poruszającym sie obiektem lub ustawione są na obiekcie przy zmianie pozycji głowy (tzw. ruchy kompensacyjne)
 
Wergencje są w mózgu ściśle połączone z akomodacją, dlatego mówi się o układzie akomodacyjno-wergencyjnym. Spoglądając na obiekt ustawiony bliżej oczy musza się ustawić bardziej zbieżnie (konwergencja), a żeby ten obiekt był widziany ostro, moc optyczna oczu musi być zwiększona (akomodacja). Akomodacja stymuluje wergencję i vice versa (jako ciekawostkę można tutaj dodać, ze przy spojrzeniu bliżej, nasze źrenice się zwężają). Osłabienie układu akomodacyjno-wergencyjnego może powodować wiele dolegliwości, takich jak podwójne widzenie z bliska zamazywanie się obrazu przy patrzeniu blisko, bóle głowy

Nieprawidłowości w działaniu ruchów oczu mogą mieć swoje podłoże na poziomie mięśni zewnątrz gałkowych oraz nerwów czaszkowych unerwiających te mięśnie (niedowład, porażenie). Często jednak są spowodowane zaburzeniami w układzie sterowania i programowania ruchu w mózgu. Ruchy oczu są pod kontrolą wielu struktur w mózgu (Rys). Dlatego też badanie ruchów oczu wykonywane jest u sportowców bezpośrednio po urazie w celu wykrycia wstrząsów mózgu (więcej na https://kingdevicktest.com/how-king-devick-test-works/).

Prawidłowe działanie ruchów oczu może zostać wypracowane lub przywrócone przez zestaw specjalnie ułożonych ćwiczeń wzrokowych. Ćwiczenia takie wykonuje się zarówno u dzieci z problemami w nauce, u dorosłych przy dolegliwościach w pracy wzrokowej oraz u osób po urazach głowy.