Kurza ślepota: częsty objaw nieskorygowanej wady wzroku, niekoniecznie choroby siatkówki
Kurza ślepota bywa kojarzona głównie z poważnymi chorobami oczu, takimi jak zwyrodnienie barwnikowe siatkówki czy niedobory witaminy A. Jednak w praktyce optometrycznej bardzo często zgłaszane przez pacjentów problemy z widzeniem nocnym mają znacznie prostszą przyczynę: nieskorygowaną lub niedokorygowaną wadę wzroku, zwłaszcza astygmatyzm lub krótkowzroczność [1].
Czym właściwie jest nyktalopia?
Nyktalopia to termin medyczny określający trudność z widzeniem w słabym oświetleniu. Może być objawem chorób siatkówki, zmian w soczewce oka, zaburzeń w adaptacji źrenicznej lub po prostu — skutkiem zaburzenia jakości obrazu padającego na siatkówkę.
W codziennej praktyce pacjenci opisują ten problem jako:
- rozciągające się światła,
- efekt halo,
- nadwrażliwość na światła samochodowe,
- osłabienie ostrości i kontrastu po zmroku.
Nieskorygowana wada wzroku jako główna przyczyna kurzej ślepoty
Często wystarczającym wyjaśnieniem nyktalopii jest nieprawidłowa korekcja refrakcji. Szczególnie:
- Astygmatyzm zaburza propagację światła i powoduje jego rozmycie, co nasila się przy rozszerzonej źrenicy w nocy.
- Krótkowzroczność pogarsza widzenie w dali, co utrudnia ocenę odległości i detali w ciemności.
- Nawet niewielkie niedokorygowanie może prowadzić do znacznego spadku jakości widzenia przy słabym oświetleniu [2].
W badaniach wykazano, że zastosowanie korekcji astygmatyzmu znacząco poprawia widzenie nocne, zmniejsza objawy olśnień i poprawia bezpieczeństwo podczas prowadzenia samochodu [3].
Halo, podwójne światła, oślepienie – czy to już coś poważniejszego?
Jeśli objawy obejmują:
- halo wokół źródeł światła,
- dwojenie świateł nocnych,
- trudności z adaptacją do zmiennych warunków świetlnych,
warto rozważyć inne przyczyny. Jedną z najczęstszych jest stożek rogówki (keratokonus) — schorzenie, w którym rogówka przybiera nieregularny kształt, powodując niestabilny astygmatyzm i zniekształcenia obrazu. Wczesne wykrycie jest możliwe dzięki topografii rogówki, a nowoczesne techniki, takie jak cross-linking, mogą zatrzymać progresję [4]. Gdy występuje, skuteczną metodą eliminacji problemów widzenia nocnego są soczewki kontaktowe miniskleralne.
Podobne objawy mogą występować także u pacjentów po laserowej korekcji wzroku, szczególnie z szerokimi źrenicami — zwykle mają charakter przejściowy [5].
Choroby siatkówki, soczewki i niedobory jako rzadsze przyczyny
W niektórych przypadkach kurza ślepota może być wczesnym objawem poważniejszych schorzeń:
- Zwyrodnienie barwnikowe siatkówki (RP) – choroba dziedziczna, w której jako pierwsze zanika widzenie zmierzchowe [6].
- Zaćma – zmętniała soczewka rozprasza światło, co szczególnie doskwiera nocą.
- Blizny rogówki lub nieregularności powierzchni oka – zaburzają propagację światła.
A co z witaminą A i cynkiem?
W powszechnej świadomości kurza ślepota kojarzy się z niedoborem witaminy A – nie bez przyczyny. Retinol jest niezbędny do syntezy rodopsyny – barwnika światłoczułego w pręcikach siatkówki. Jego niedobór skutkuje obniżoną adaptacją wzroku do ciemności [7].
Cynk, jako kofaktor enzymatyczny w metabolizmie witaminy A, również odgrywa istotną rolę – bez niego retinol nie może być prawidłowo wykorzystywany [8].
Choć w krajach rozwiniętych kliniczne niedobory są rzadkie, warto o nich pamiętać u pacjentów z zaburzeniami wchłaniania, dietami eliminacyjnymi, po operacjach bariatrycznych czy u seniorów.
Co można zrobić?
- Wykonaj pełne badanie refrakcji, czyli sprawdź dokładnie wadę wzroku
- Zrób topografię rogówki, jeśli objawy sugerują możliwy stożek.
- Skontroluj dno oka, by wykluczyć zmiany siatkówkowe.
- Rozważ badania laboratoryjne, jeśli występują czynniki ryzyka niedoborów witaminy A i cynku.
- Zastosuj korekcję – dobrze dobrane okulary lub soczewki często przynoszą natychmiastową poprawę.
Podsumowanie
Choć kurza ślepota bywa mylnie kojarzona wyłącznie z chorobami siatkówki lub niedoborami, w praktyce najczęstszą przyczyną nocnych trudności wzrokowych jest niewyrównana wada refrakcji. Skuteczna diagnostyka optometryczna – uzupełniona o ewentualną ocenę rogówki i siatkówki – pozwala nie tylko poprawić komfort widzenia nocą, ale też w porę wykryć poważniejsze schorzenia.
Bibliografia
- Lachenmayr B., Vivell P., Angermann R. (1994). Visual performance in road traffic by subjects with visual impairments.
- Liang J., Williams DR. (1997). Aberrations and retinal image quality of the normal human eye. J Opt Soc Am A; 14(11):2873–2883.
- Black AA, Wood JM, Colorado LH, Collins MJ. (2019). The impact of uncorrected astigmatism on night-driving performance. Ophthalmic Physiol Opt; 39:350–357.
- Chang CY, Swartz TLS. (2024). Decoding early keratoconus: the new management paradigm. Optometry Times.
- Schallhorn SC et al. (2008). Wavefront-guided LASIK for myopia and astigmatism. J Cataract Refract Surg; 34(3):425–437.
- Hamel CP. (2006). Retinitis pigmentosa. Orphanet J Rare Dis; 1:40.
- Sommer A. (1995). Vitamin A deficiency and its consequences: A field guide to detection and control. WHO.
- U.S. National Institutes of Health. (2024). Zinc – Fact Sheet for Health Professionals. NIH Office of Dietary Supplements.