Co to jest zaćma?

Zaćma (katarakta) to choroba oczu, która polega na stopniowym mętnieniu soczewki, prowadzącym do pogorszenia widzenia. Soczewka to przezroczysta struktura znajdująca się wewnątrz oka, która wraz z rogówką umożliwia skupianie promieni świetlnych na siatkówce, tworząc wyraźny obraz. W zdrowym oku soczewka jest całkowicie przezroczysta, ale w wyniku rozwoju zaćmy staje się zmętniała, co powoduje, że widzenie staje się zamglone, rozmazane i nieostre.

Objawy zaćmy

Zaćma rozwija się powoli i na początku może być niezauważalna. W miarę postępu choroby objawy stają się bardziej widoczne i mogą obejmować:

• Zamglone, nieostre widzenie – jest to najczęstszy objaw, podobny do patrzenia przez matowe szkło.
• Trudności z widzeniem w nocy – zaćma może powodować problemy z widzeniem w słabym oświetleniu, co utrudnia np. prowadzenie samochodu po zmroku.
• Podwójne widzenie – w niektórych przypadkach, jedno oko może zacząć widzieć podwójnie.
• Zmiana widzenia kolorów – kolory mogą wydawać się mniej intensywne lub zżółkłe.
• Częsta potrzeba zmiany okularów – pogarszające się widzenie może wymagać częstego zmieniania soczewek w okularach, jednak z ograniczoną poprawą ostrości wzroku.

Zaćma – przyczyny

Zaćma najczęściej pojawia się w wyniku naturalnych procesów starzenia się organizmu. Wraz z wiekiem białka w soczewce mogą się ulegać denaturacji, co prowadzi do powstawania zmętnień. Choć proces ten jest częścią starzenia – zaćma związana z wiekiem to najczęstsza postać choroby, która pojawia się zazwyczaj u osób powyżej 60. roku życia –  istnieją czynniki ryzyka, które mogą przyspieszać rozwój zaćmy:

• Czynniki genetyczne – dziedziczność może odgrywać rolę w rozwoju zaćmy.
• Urazy oczu – mogą prowadzić do powstawania zaćmy pourazowej.
• Narażenie na promieniowanie UV – długotrwałe wystawianie oczu na działanie słońca bez odpowiedniej ochrony może przyspieszać rozwój choroby.
• Cukrzyca – osoby cierpiące na cukrzycę są bardziej narażone na rozwój zaćmy.
• Palenie papierosów – jest to czynnik ryzyka, który zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia zaćmy.
• Długotrwałe stosowanie sterydów – niektóre leki, zwłaszcza sterydy, mogą przyczyniać się do powstawania zaćmy.

Rodzaje zaćmy

Zaćma może występować w różnych postaciach, w zależności od miejsca, w którym dochodzi do zmętnienia soczewki. Do głównych typów zaćmy należą:

• Zaćma jądrowa – zmętnienie występuje w centralnej części soczewki (jądrze), co może prowadzić do pogorszenia widzenia (szczególnie może być zauważalne na odległość) oraz zmiany barwy widzianych obiektów.
• Zaćma korowa – zmętnienie zaczyna się na obwodzie (korze) soczewki i stopniowo przesuwa się ku jej centrum. Może powodować problemy z oślepiającymi odblaskami.
• Zaćma podtorebkowa tylna – zmętnienie występuje z tyłu soczewki, co często powoduje większe trudności z widzeniem w silnym świetle i czytaniem z bliska.

Zaćma – diagnostyka

Aby zdiagnozować zaćmę, konieczne jest przeprowadzenie pełnego badania wzroku u optometrysty i lekarza okulisty. 

Badanie obejmuje:

• Test ostrości wzroku – ocena, jak dobrze pacjent widzi różne odległości.
• Refraktometria – określenie rodzaju i wielkości wady refrakcyjnej.
• Badanie lampą szczelinową – badanie oka w biomikroskopie w celu dokładnej oceny stanu soczewki oraz innych struktur oka.
• Badanie siatkówki (oftalmoskopia, OCT) – badanie siatkówki w celu identyfikacji ewentualne zmiany na siatkówce, które dodatkowo mogą pogarszać widzenie
• Badanie wrażliwości na kontrast – osłabienie kontrastu może być jednym z objawów zaćmy

Leczenie zaćmy

Na wczesnym etapie zaćmy objawy można łagodzić poprzez regularną zmianę okularów, noszenie okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV oraz stosowanie odpowiedniego oświetlenia. Jednak gdy choroba znacznie pogarsza jakość życia i codzienne funkcjonowanie, najskuteczniejszą metodą leczenia jest operacja.

Operacja usunięcia

Operacja zaćmy jest jednym z najczęściej wykonywanych zabiegów okulistycznych na świecie. Polega ona na usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej sztuczną soczewką, która przywraca ostrość widzenia. Istnieją różne techniki operacyjne, a najczęściej stosowana to:

• Fakoemulsyfikacja – chirurg wprowadza małe narzędzie do oka, które za pomocą ultradźwięków rozbija zmętniałą soczewkę, a następnie ją usuwa. Na jej miejsce wstawia się sztuczną soczewkę. Operacja zaćmy jest zazwyczaj bezbolesna, wykonywana w znieczuleniu miejscowym, a powrót do zdrowia trwa krótko. Po zabiegu pacjenci mogą odczuwać poprawę wzroku już po kilku dniach. Przed wykonaniem zabiegu ważne jest badanie stanu śródbłonka rogówki za pomocą mikroskopu spekularnego (słaba struktura śróbłonka rogówki może być przeciwwskazaniem do zabiegu fakoemulsyfikacji soczewki oka) 

Zapobieganie zaćmie

Choć nie można całkowicie zapobiec zaćmie, istnieją sposoby, które mogą zmniejszyć ryzyko jej wystąpienia lub opóźnić rozwój choroby:

• Ochrona przed promieniowaniem UV – noszenie okularów przeciwsłonecznych z filtrem UV może chronić oczy przed szkodliwym promieniowaniem.
• Zdrowa dieta – bogata w witaminy C i E oraz antyoksydanty, które wspierają zdrowie oczu.
• Rzucenie palenia – palenie jest powiązane z wieloma chorobami oczu, w tym zaćmą, dlatego rzucenie nałogu może korzystnie wpłynąć na zdrowie oczu.
• Regularne badania wzroku – szczególnie u osób starszych, pozwala na wczesne wykrycie zmian i szybkie działanie.

Podsumowanie

Zaćma to poważna choroba oczu, która dotyka wielu osób, szczególnie w starszym wieku. Stopniowe mętnienie soczewki prowadzi do pogorszenia wzroku, ale dzięki nowoczesnym metodom leczenia, takim jak operacja usunięcia zaćmy, pacjenci mogą odzyskać ostrość widzenia i poprawić jakość życia. Regularne badania wzroku oraz odpowiednia profilaktyka mogą pomóc w wczesnym wykryciu choroby i jej skutecznym leczeniu.